Dil Gelişimi Evreleri
Yazı İçeriği
Dil, insanların duygularını, düşüncelerini, bilgilerini değerlerini birbirine aktarmayı sağlayan en önemli araçtır. Bebek ilk doğduğunda yani sözel ifadelerin gelişmemiş olduğu dönemde karnının acıktığını, bir sancısı olduğunu ağlama, rahat huzurlu olduğunu ise bedenindeki rahatlama ve gülümseme duygusu ile ifade etmektedir.
Dil insanın kendisini ifade edebileceği en önemli araç olduğu için, dil gelişiminde herhangi bir aksaklık görülüyorsa erken bir şekilde müdahale edilmeli; sorunun kaynağının psikolojik mi organik kaynaklı mı olduğu araştırılmalıdır. Dili kullanmada sorun yaşayan çocukların akademik yaşamlarında bundan olumsuz etkilendiği, bunun yanı sıra sosyal ve duygusal problemlere neden olduğu gözlemlenmektedir.
Dil Gelişim Evreleri
Dil Öncesi Dönem (0-10 ay)
Bu dönem iletişim için zemin hazırlayan dönem şeklinde ifade edilir. Bu dönemde bebek sözcük türeterek iletişim kuramadığından bazı kaynaklarda bu dönem iç dil olarak da anılmaktadır. Dil öncesi dönem kendi içerisinde çeşitli aşamalardan oluşmaktadır.
1.Ağlama Evresi (0-6 hafta):
Bebekler ilk doğumla beraber ağlama tepkisi yoluyla iletişim kurarlar. Doğumdan sonraki ilk iki hafta sırasında bebekler ağlamanın dışında çok az ses çıkarırlar. Bununla beraber bebekler dil gelişimini kolaylaştıran çeşitli yetenekler e yönelimler ile dünyaya gözlerini açarlar. Dil öncesi yetenekler alıcı ve üretici olarak iki kategoride incelenir. Alıcı yetenekler sesleri işitmeyi, birbirinden ayırmayı ve yorumlamayı içerir. Çok küçük aylarda bile bebeklerin sesleri ayırt edebildiği araştırmalar sonucu ortaya çıkmıştır. Üretici yetenekler ise bebeklerin ikinci haftadan itibaren iletişime temel olacak sesleri bilinçsizce çıkarmaları ile ilgilidir. İki aylık bir bebek yaklaşık olarak 6-7 ses çıkarabilmektedir.
2.Gığıldama (Cooing) evresi (2-4 ay):
Bu evrede ses üretimi büyük ölçüde hala istemsizdir. Ağlamalar ihtiyaca göre farklılaşmıştır, hoşnutluğunu ya da huzursuz olduğunu belirtecek sesler çıkarır. Bebek mutlu olduğunda cıvıldar( agu,agu gibi) konuşan kişiye bakar ve ses oyunları yapmaktan hoşlanır. A, o, u seslerini uzatır.
3.Mırıldanma (Babıldama) evresi(4-6 ay):
Bu dönemde bebeğin dil edinme mekanizması üzerindeki kontrol gücü artmıştır. Ünlü ve ünsüz seslerin çeşitlerini üreterek bunları tekrar ederler, uzatırlar ve duraksarlar. Bu olaya vokal jimnastik olarak tanımlanmaktadır. Bebek, vokal jimnastik aracılığı ile sesleri çıkarmak için gerekli olan alıştırmaları içsel bir enerji ile yapmaktadır.
Bebeğin mırıldanma evresinde sürekli tekrar ettiği sesler vardır. Bu sesler “ma- ma, ba- ba” gibi seslerdir. İsmi söylendiğinde sesin geldiği yöne doğru bakarlar. Sağır bebeklerin bile babıldamaları, babıladamanın ses taklidi yoluyla gerçekleşmediğini göstermektedir.
4.Mırıldanmanın tekrarı (Lalling) evresi (7-9 ay):
Ünlü ünsüz bileşimlerinin tekrarıyla birlikte(ba-ba, ma-ma) ses üretimiyle işitmenin birleştirilmesi sıklıkla görülür.
5.Başkalarının seslerini taklit etme evresi(9-11 ay):
Bebekler bu dönemde duymuş oldukları insan seslerini bilinçli bir şekilde tekrar etmeye başlamışlardır. Araştırmalar kızların erkeklere oranla daha erken ilk hecelerini ve ilk sözcüklerini söylediklerini göstermektedir.
Dilsel Dönem (İfade Edici Dil)
Dilsel dönem olarak adlandırılan bu dönemde artık çocuk dili işlevsel bir biçimde kullanmanın temellerini atmış durumdadır. Bu dönem de kendi içinde 3 başlık altında incelenmektedir;
1.Tek Sözcük Evresi(10-11 ay/18 ay)
Bu evre konuşma açısından kritik bir dönemdir. Çocukların ilk çıkardıkları tek sözcükler çok anlamlıdır. Bu dönemde çocuklar tek sözcükle çok şey anlatmaya çalışırlar. Bu dönemin sonuna doğru kelime dağarcığında 3-20 arasında sözcük bulunur. Bu dönemde bir diğer önemli olan gelişme ise çocuklar bu dönemde seslerle değişik ton ve şiddette denemeler yaparlar. Bu dönem içerisinde çocuk daha fazla oyun oynamaya başlayacak ve aynı şarkıyı veya ninniyi tekrar tekrar dinlemekten çok hoşlanacaktır. Bu dönemin sonunda çocuk iki sözcükten oluşan basit cümleleri kurabilecek kapasiteye erişir. (anne gitti vb.)
2.Telegrafik Cümleler Evresi (kelimelerin birleştirilmesi) (18-24 ay)
Kelime dağarcığı hızla artar. Bazı bebekler bir yaşında bir iki kelime bilirken, bazı bebekler bir düzine kelime bilebilir. Çocuk iki yaşına geldiğinde ise en azından 2-4 kelime arası bir cümle kurabiliyor olmalıdır. Bu dönemde sözcüklerin sonuna “yor” veya “di” ekini getirebilirler. Örneğin; “Top oynuyorum.” gibi.
3.İlk Gramer Süreci (24-60 ay)
İki yaşın bitimiyle beraber artık üç sözcükten oluşan cümleler oluşturulabilir. Üçüncü yaşlarda normalde birkaç yüz kelimeyi kullanabilen çocuklar iyi bir okul öncesi eğitimle 2500 kelimeyi kullanacak duruma gelebilirler. Beş yaş civarında ise duygularını, düşüncelerini ihtiyaçlarını ifade edebildiği karmaşık gramer yapılarını da kullanırlar.
Okul Öncesinde Dil Gelişimi
Okul öncesi dönemde 4-6 yaş arasında dinlemeyle ilgili kazanımlar edinen ve konuşmaya hazır hale gelen çocuğun dil gelişimi ilköğretimde hız kazanır. Okulda akranları ve öğretmeni tarafından her gün yeni sözcükler kelime dağarcığına katılırken okuma yazmanın öğrenilmesi sonucu çocuk artık karmaşık cümleleri daha iyi anlayabilecek duruma gelmiştir. Okulda sözcüklerin eş ve zıt anlamları, gerçek ve mecazi anlamlar, dilde benzetmeler, deyim ve terimlerin doğru bir şekilde kullanılabilmesi ile ilgili süreçler dilbilgisi yazma çalışmaları sırasında çocuk tarafından öğrenilmeye başlanır. İlköğretim yıllarında çocuğun dili kullanabilme ve onu öğrenme ile ilgili kapasiteleri yüksektir.
Kaynaklar:
- Empati ÖABT Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Konu Kitabı
- Yargı Gelişim Psikolojisi Konu Anlatımlı Defter Kitap
- Pegem Eğitim Bilimleri Konu Anlatımlı Tek Kitap
