Etkileşimli kitap okuma: Okuma etkinliklerini nasıl daha verimli hale getirebiliriz?

Okul öncesi eğitimde dil gelişiminin sağlanması için en sık başvurulan yollardan birisi de kitap okuma etkinlikleridir. Ancak anaokullarında sık kullanılmasına karşın pek az öğretmen kitap okuma etkinliklerinde öğrencileri de etkin hale getirebilmektedir. Bu yazımızda etkileşimli kitap okuma kavramına ve okul öncesi sınıflarında kitap okuma etkinliklerini nasıl daha verimli hale getirebileceğimiz konularına değineceğiz.

Etkileşimli kitap okuma nedir?

Okul öncesi dönem, çocuğun gereksinimleri ve gelişimsel düzeyleri itibariyle geleneksel yöntemlerin genellikle görece verimsiz olduğu bir süreçtir. Çocuğun dil becerilerinin ve okuma yazma becerilerinin ileri yaşamında ona sağlayacağı katkılar göz önünde bulundurulduğunda özellikle okul öncesi dönemde okuma yazmaya hazırlık sürecinin verimli geçirilmesi önemlidir. Bu sebeple sınıf içi etkinlik çocukların gereksinimlerine ve gelişim düzeylerine göre özel olarak yapılandırılmalıdır. Görece verimsiz olarak tanımladığımız geleneksel kitap okuma süreci, sınıf içi kitap okuma etkinliklerinde öğretmenin okuyucu-anlatıcı ve öğrencilerin ise dinleyici olduğu durumları ifade eder.

Etkileşimli kitap okuma, bir öykünün okunması öncesinde, sırasında ve sonrasında dinleyicilerin aktif kılınması esasına dayanan, okuma etkinliğini çocukların kelime haznesinin geliştirilmesi, yaratıcılığın geliştirilmesi ve etkinliğin daha ilgi çekici kılınması yönünden daha verimli hale getiren bir yöntemdir. Etkileşimli kitap okuma okuyucunun dinleyenlere öykü ile ilgili açık uçlu sorular sormasını, dinleyenlerin öykü ile gerçek yaşam arasında bağ kurmasını teşvik edilmesini, öykünün dinleyiciler tarafından tekrar kurgulanmasını ya da yeni bir son yaratılmasının sağlandığı, doğal olarak dinleyicinin de öykünün okunma sürecine aktif olarak katılmasının sağlanması gibi temel davranışlar içerir. (Etkileşimli Kitap Okuma Davranışları Kontrol Listesi)

Etkileşimli kitap okuma ne gibi yararlar sağlar?

• Öğretimsel amaçlara daha kolay ulaşma
• Çocuğun alıcı-ifade edici dil becerilerinin ve kelime haznesinin gelişmesi
• Okuma yazmaya hazırlık sağlanması, yazı ile sesler arasında ilişkilerin oluşmaya başlaması
• Çocuğun kitaplara ve okumaya karşı daha olumlu bir tutum geliştirmesi
• Geleneksel okuma yöntemlerine göre çocuğa daha yaratıcı ve etkin bir öğrenme atmosferi sağlaması
• Kitapta işlenen temanın ve kavramların daha kalıcı hale gelmesi

Kitap okuma etkinliklerini nasıl daha verimli hale getirebiliriz?

• İlgileri dikkate almak: Çocukların ilgisini çekebilecek, nitelikli çocuk edebiyatı eserlerinin seçilmesi önemlidir. İlginin yüksek olduğu bir temayı işleyen kitabın seçilmesi daha kalıcı öğrenmenin oluşmasını ve kitaba karşı olumlu tutumların geliştirilmesini sağlar.
• Ortamı düzenlemek: Kitap okuma etkinliği yapacağı sırada etkinliği doğru zamana yerleştirmek ve kitabı (mümkünse kelimeleri de) tüm öğrencilerin görebileceği bir şekilde bir oturma düzeni
• Kitabı konuşmak: Kitap okuma öncesinde, esnasında ve sonrasında kitap ve kitapta yer alan resimler, olay örgüsü ve öykünün sonucu hakkında konuşmak çocuğu bu süreçte daha etkin kılar.
• Duyguları konuşmak: Kitap okunduktan sonra karakterlerin duyguları hakkında konuşmak ve “sen olsaydın” tipi açık uçlu sorular sormak çocuğun duygusal gelişimine ve empati becerilerine katkıda bulunur.
• Ses ve duygu tonlamaları: Tekdüze bir anlatım her yaşta dinleyiciler için sıkıcıdır. Okuma etkinliği sırasında anlatıcı, durumlara uygun ses ve duygu tonları kullanıp, görsellerden faydalanarak dinleyicilerin duyguları hissetmesini sağlayabilir.

Yararlanılan Kaynaklar:

1. Ana Sınıflarında Gerçekleştirilen Birlikte Kitap Okuma Etkinliklerinin “Etkileşimli Kitap Okuma” Bağlamında İncelenmesi – Cevriye ERGÜL , Gözde AKOĞLU , A. Dolunay SARICA, Mümin TUFAN , Gökçe KARAMAN – Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2015; 11(3): 603-619
2. Okul Öncesi Öğretmenlerinin “Erken Okuryazarlık” Kavramına İlişkin Bilgi Düzeyleri ve Sınıf Uygulamaları – Cevriye Ergül, Gökçe Karaman, Gözde Akoğlu, Mümin Tufan, Ayşe Dolunay Sarıca, Zeynep Bahap Kudret – İlköğretim Online, 13(4), 1449-1472, 2014.
3. Annelerin Çocuklarına Etkileşimli Kitap Okuma Sürecine İlişkin Görüşleri – Müdriye Yıldız Bıçakçı, Sühendan Er, Neriman Aral – Eğitim ve Bilim Cilt 42 (2017) Sayı 191 53-68