Çocuk Edebiyatında Masal ve Diğer Türler
Çocuğun gelişimsel düzeyini ve gereksinimlerini dikkate alarak, çocuklara özgü olarak üretilmiş, çocukların duygusal ve bilişsel dünyalarına seslenen edebiyat türüne çocuk edebiyatı adı verilir. Çocuk edebiyatı, çocuğa salt okuma becerisi kazandırmaktan farklı olarak çocuğun sanatsal, estetik, bilişsel ya da duygusal açıdan gelişmesini sağlayabilecek ögeler içerir.
Her ne kadar masalların tarihi çok uzun zaman önceye dayanıyor olsa da “çocuk edebiyatı” kavramı 20. yüzyıl başlarında ortaya çıkmış ve bir alan olarak kabul edilmiştir. Oysa ki çocukları geliştirecek sözlü ya da yazılı eserlerin tarihi neredeyse insanlık tarihi kadar eskiye gidebilecek tarihi vardır.
Çocuk Edebiyatında Türler
Masal; yer-zaman içermeden, olağanüstü kahramanlar ve olaylar ile çocuk dünyasına seslenen edebiyat ürünleridir. Genellikle sözlü unsurlara dayanan masallar anonim masallar olara değerlendirilirken, yazarı belli olan, bir amaç için yazılmış masallar ise sanatsal masallar olarak bilinirler. Okul öncesi dönemde kullanılan en önemli çocuk edebiyatı unsurlarından birisi masaldır.
Fabl, genellikle iki hayvan arasındaki bir öyküye dayanan, eğitici ve öğüt verici yönleri ağırlıklı olan, şiir ya da düzyazı biçiminde olabilen edebiyat ürünüdür. Genellikle dolaylı mesajlara sahip olduğu için okul öncesi dönemde mesajları daha açık olan fabllar kullanılır. En bilinen örneklerinden biri Beydeba’nın yazmış olduğu Kelile ve Dimne Hikayeleri’dir.
Çocuk şiiri; çocuk duygularını ortaya çıkaran ve iç dünyasını ortaya çıkaran, sesler, ritmler ve uyaklara sahip, şiirin gerektirdiği tüm estetik kaygıları taşıyan çocuk edebiyatı ürünüdür.
Çocuk fıkraları, genellikle merkezine insan ilişkilerini alan, bir baskın karaktere sahip olan (Hoca, Kayserili, Temel vs.) güldürücü ögeler, ince anlamlar içeren kısa edebiyat ürünüdür. Fıkraların konusu genellikle insanlar arası çatışmalar, pratik çözümler, genel toplumsal eleştirilerdir. Daha çok sözlü edebiyatın bir unsuru olarak varlığını sürdürmektedirler.
Çocuk tiyatrosu; göstermeye bağlı bir metindir. Görselliği üst düzeyde ve renkli bir ortamda izleyicinin duygu ve düşüncelerini ortaya çıkarmak, onları dönüştürmek amacından hareket edilir. Clabildiğinde yalın, çocuk düzeyine uygun, sahnelenmeye uygun bir dil kullanılır. Hitap edilen yaş düzeyine bağlı olarak soyut kavramlar daha somut anlatımlarla veya görsel yöntemlerle ifade edilir.
