Alt Islatma Tedavisi ve Nedenleri

Bir önceki yazımızda alt ıslatma davranışına kısaca değinmiştik. Bu yazıda alt ıslatmanın (enürezis) nedenleri ve tedavisi üzerinde duracağız.

Alt ıslatma davranışının nedenleri nelerdir?

Alt ıslatma davranışı oldukça komplike, birçok nedeni olabilen bir davranıştır. Nedenlerini biyolojik ve psikolojik nedenler olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Alt ıslatma davranışında psikolojik bir sağaltım yoluna gitmeden önce biyolojik-tıbbi nedenleri iyi irdelemek gerekir.

a) Biyolojik Nedenler

Alt ıslatma davranışının genetik bir öyküsü olduğu bilinir. Her iki ebeveynde veya ebeveynlerin birinde alt ıslatma davranışı öyküsünün varlığı çocukta bu davranışın olmasının sebebi olabilir.

Bir başka biyolojik neden de hormonal dengede oluşmuş bozukluklardır. Antidiüretik hormon çocuğun gece daha az idrar salgılamasını sağlar. Gece ve gündüz aynı düzeyde antidiüretik hormon salgılayan çocuklarda alt ıslatma davranışı oluşabilir. Gece derin uyku hali ve uyku düzensizlikleri de alt ıslatma davranışının oluşmasında etkilidir.

Alt ıslatan çocukların öyküleri incelendiğinde bir başka göze çarpan etken de tıbbi etkenlerdir. Çocuğun idrar torbasında yaşanan bir problem bu soruna sebep olabilir. İdrar torbasının kapasitesinin küçük olması veya idrar torbasında yaşanan ani kas kasılmaları çocuğun alt ıslatma sebeplerinden biri olabilir. Bu sebeple öncelikle doktor kontrolünde bir tıbbi tetkikin yapılması gerekir.

b) Psikolojik Nedenler

Alt ıslatma davranışının arkaplanında psikolojik nedenler de vardır. Özellikle sekonder enürezis olarak adlandırılan, çocuğun tuvalet eğitimini aldığı, gece veya gündüz altını ıslatmadığı ancak daha sonra alt ıslatma davranışının oluştuğu durumlarda psikolojik nedenlerin varlığı düşünülür.

Alt ıslatma sorununun oluşmasında akla gelen ilk psikolojik neden, katı veya yanlış tuvalet eğitimidir. Cezalandırma, baskılama veya aşağılama bu soruna zemin hazırlayabilir.  Aynı zamanda bu baskıcı veya cezalandırıcı tutum çocukta başka psikolojik sorunların yaşanmasına da sebep olabilir.

Çocuğu herhangi bir stres durumuna sürükleyecek ani yaşamsal değişiklikler, sevilen birinin kaybı, okula ba evde şiddet veya gergin durumların öyküsü de çocukta alt ıslatma davranışını tetikleyen nedenlerden birisidir. Bu genellikle çocuğun bir savunma mekanizması olarak gerilemeyi (regresyon) kullandığını gösterir.

Bunun yanı sıra okul öncesi dönemde rastlanan alt ıslatma davranışının nedenlerinden biri de, özellikle anneye yönelmiş bir öfke, direniş veya ilgi isteği durumunun varlığıdır. Çocuk alt ıslatma davranışını bir direniş veya ilgi çekme aracı olarak kullanıyor olabilir.

Alt Islatma Tedavisi

Alt ıslatma davranışının temelinde birçok değişik sebep olduğu için sağaltımında da farklı yöntemler kullanılır. Daha çok davranışçı (klasik koşullanma, ödül mekanizmaları vs.) yöntemler kullanılır. Ancak bu sağaltımlara başlamadan önce alt ıslatma davranışının tıbbi bir yönünün olup olmadığını incelemek şarttır. Tıbbi nedenlere bağlı bir alt ıslatma davranışını sağaltmaya çalışmak başka psikolojik problemlere veya yıkımlara sebep olabilir.

Alt ıslatmada tedavi (sağaltım) yöntemleri

Takvim Yöntemi: Çocuğu ödüllendirme, kuru kalmaya olan ilgisini ve dikkatini artırma amaçlıdır. Çocuğun altını ıslatmadığı belli bir gün sayısına çeşitli ödüller verilir. Kuru kalınan gün sayısı kademeli olarak artırılabilir. Başlangıçta, kuru kalınan her güne ödül, daha sonradan 2 günde bir ödül gibi. Bu yöntemde çocuğun anlayabileceği bir takvim oluşturulmalı, ve altını kuru tuttuğu veya ıslattığı günleri kendisinin işaretlemesi sağlanmalıdır.

Aile ortamını düzenleme: Alt ıslatma davranışının psikolojik nedenleri kısmında gergin, şiddete eğilimli, huzursuz bir aile ortamının alt ıslatma davranışının nedeni olabileceği üzerinde durmuştuk. Bu sebeple aile üyelerinin işbirliği içerisinde olması ve huzurlu bir aile ortamının tesis edilmesi çocuğu strese iten durumların yok edilmesi açısından önem taşır. Ailenin çocuğu alt ıslatma davranışı nedeniyle cezalandırması, aşağılaması kesinlikle engellenmelidir.

Islaklık alarmları: Genellikle göğüs hizasına bağlanan bir titreşimli aygıt ve ıslaklık sensöründen oluşur. Çocuğun alt ıslatmanın ilk anlarında uyanmasını sağlar. Klasik koşullanma yoluyla sağaltım araçlarından biridir.

Gece uyandırma: Ağır bir uykunun gece alt ıslatmalarında etkili olduğundan bahsetmiştik. Uykunun ilk üç saati alt ıslatma davranışının yoğun yaşandığı saatlerdir. Bu saatte ebeveynin çocuğu uyandırıp, tuvalete götürmesi, ve bunun alışkanlığa dönüşmesi sorunun sağaltımı açısından faydalı olabilir.

Sıvı kısıtlaması: Özellikle gece alt ıslatmalarında, uyku saatine yakın zamanda alınmış yoğun sıvının etkisi vardır. Bu sebeple uyku saatine yakın saatlerde çocuğun ihtiyacından fazla sıvı alması yapıcı bir biçimde engellenebilir.

Ancak bu sağaltım yöntemlerinin dikkatli kullanılması, ve mutlaka bir psikologdan destek alınması gereklidir. Alt ıslatma, çocuğun kritik dönemlerinde yaşanan okul başarısını, insanlarla ilişkisini, özgüvenini etkileyen bir sorundur. Bu sebeple sağaltımın zamana bırakılmaması ve sağaltımda başka psikolojik sorunlar yaratmamak için uzman desteğine başvurulması şarttır.