Okul Öncesi Eğitim Programı ve Özellikleri
Okul öncesi eğitim programı, 0-6 yaş çocuklarının çeşitli uyarıcılar aracılığıyla çok yönlü öğrenmelerinin gerçekleşmesini ve dolayısıyla fiziksel ve mental olarak sağlıklı büyümelerini; gelişim alanlarından duygusal, motor, sosyal, dil ve bilişsel alanların en üst düzeye ulaşmasını, çocukların öz bakım becerilerini edinebilmeleri için hazırlanmıştır. Ayrıca bir diğer önemi de çocukların okul öncesi eğitimden sonraki adım olan ilkokula da hazır bir şekilde başlamalarını sağlamaktır. Program, çocukların gelişimlerini olumlu yönde geliştirmesinin yanı sıra çocuğun herhangi bir gelişim alanında görülebilecek eksikliği gidermeyi de amaçladığından destekleyici ve düzenleyici özelliğe de sahiptir. Dolayısıyla çok yönlü bir program olma özelliğini de içinde barındırdığı çıkarımı yapılabilmektedir.
Okul Öncesi eğitim programı, Yapılandırılmış, Yapılandırılmamış ve Yarı yapılandırılmış eğitim programı olmak üzere üç farklı çeşittir. Yapılandırılmış eğitim programı, sürecin ve sonucun öğretmen tarafından tasarlanması ve kontrolün tamamıyla öğretmenin elinde bulundurduğu bir program türüdür. Etkinlik süreci ve sonucu, diğer program türlerine göre daha belirgindir. Çocukların etkin olma durumu daha azdır. Yarı yapılandırılmış eğitim programı ise etkinliğin öğretmen tarafından başlatıldığı fakat sürecin ve sonucun çocuk tarafından tasarlandığı bir program çeşididir. Burada öğretmen yalnızca süreci başlatma görevini üstlenmektedir. Yapılandırılmamış eğitim programı ise gerek etkinliğin gerek sürecin tamamen çocuk denetiminde gerçekleştiği program çeşididir. Çocuk bu program türünde tamamen özgürdür.
1960’lı yıllarda Amerika’da yapılan birtakım araştırma sonuçlarına göre 3 türden biri olan yapılandırılmış eğitim programının özel ilgi ve gereksinimi olan çocuklar üzerinde olumlu bir gelişme göstermediği yönündedir. Fakat ilerleyen zamanlarda Lazar, Dye ve Weikart’ın uzun araştırmaları neticesinde yapılandırılmış programın, çocuğun fiziksel ve mental açıdan ilerlemesini teşvik ettiğini, motivasyon açısından kayda değer sonuçları sağladığı ispatlanmıştır. Dolayısıyla okul öncesi eğitimin ve uygulanan programların, çocuklar üzerinde olumlu etkileri olduğu gerçeği herkesçe kabul edilmiş ve bu konuda nihai uzlaşmaya varılmıştır.
Okul Öncesi Eğitim Programının Özellikleri
Bir okul öncesi eğitim programının, çocuğun tüm gelişim alanlarına istendik yönde etkisinin sağlanabilmesi için belli birtakım özellikleri bünyesinde barındırması gerekmektedir. Bu özellikleri sıralamak gerekirse:
- Kurumun ve etkinlik sürecinin zevk veren, eğlenceli bir ortam olmasını sağlaması gerekmektedir.
- Her çocuk özeldir. Dolayısıyla her çocuğun ilgi ve gereksinimleri de farklı ve özel olmaktadır. Bunun için programın, çocuğun bireysel gereksinimlerini karşılıyor olması gerekmektedir.
- İnsan ilişkilerini olumlu yönde geliştirmeye yönelik bir ortamı çocuğa sağlaması gerekmektedir.
- Okul öncesi eğitimin önemli noktalarından biri olan aile katılımının da program içerisinde çocukların öğrenim sürecine dahil edilmesi gerekmektedir. Ebeveynin bu etkin sürece katılımı hem çocuk için hem ebeveyn için hem de ebeveyn ile çocuk arasındaki ilişki bakımından son derece önemli ve destekleyici bir faktördür.
- Programın yarı yapılandırılmış olması genel olarak tavsiye edilen eğitim programı türüdür. Çünkü öğretmenin süreç kontrolü ile çocuğun yönelmek istediği etkinlikler arasında kurulacak olan denge, çocuk ve öğretmenin sağlıklı iletişimi ve programın sağlayacağı verimlilik açısından da oldukça önem arz etmektedir. İki tarafın da yönetimi dengeli bir şekilde ele alması gerekir.
- Hazırlanacak olan program, her yönden olduğu gibi yaratıcılığı da desteklemeli, elde bulunan materyalleri değerlendirecek nitelikte olmalıdır. Materyal, öğrenim süreci için olmazsa olmaz unsurlardan bir tanesidir ve dolayısıyla hazırlanacak programın ürünleri değerlendirme özelliği de olması gerekmektedir.
Okul Öncesi Eğitim Programının Yeterlikleri
Hazırlanacak olan okul öncesi eğitim programı, çocuğun birçok yönden gelişimini ve becerisini geliştirecek düzeyde olması gerekmektedir. Dolayısıyla bu düzeyde bir programın da nitelikli bir eğitim programı sayılabilmesi için belli yeterlikleri bünyesinde bulundurması gerekmektedir. Bu yeterlikler kapsamında çocuğun gelişimi göz önünde bulundurulmaktadır. Bu yeterlikler şu başlıklar altında incelenmektedir:
- İletişimsel beceriler
- Duyu- motor becerileri
- Yaratıcılık
- Sosyalleşme
- Akranlarıyla arkadaşlık kurabilme becerisi
- İş birliği, ortak hareket etme, grup çalışması becerileri
- Diğer insanlara karşı merhametli olması, şefkat göstermesi, insanları sevmesi
- Problem çözme becerileri
- Kültürleşme
- Bireysel farkındalık
- Vücudunun çeşitli bölgelerini tanıma ve görevlerini bilme
- Duyu organlarını ve işlevlerini kavramak
- Yapabileceği ve yapamayacağı şeyleri bilme (örnek: Zıplayabilir, uçamaz, yürüyebilir.)
- Özel gereksinimli çocuklara karşı empati duygusu barındırmak
- Halsizlik, dinç olmak gibi durumların farkında olmak
- Kişilerin dış görünüşünün farklı olabileceğini kavrayabilme (Göz rengi, boy, kilo, saç rengi)
- Vücudunun gerçekleştirdiği faaliyetlerin bilincinde olma (Solunum faaliyeti, sindirim faaliyeti, boşaltım faaliyeti vb.)
