Çocuk Eğitimi, Makarenko ve Gorki Topluluğu

Çocuk ıslah evleri, her geçen gün, yeni çocuk mahkûmlar ile dolmakta. Sokaklarda hırsızlık yapan, uyuşturucu kullanan, başıboş, kimsesiz çocuklar var. Bu durum çok büyük bir toplumsal soruna dönüşmüş durumda iken, birçok alanında uzman insan sorunun temelinden, etki alanlarına kadar inceleyip, çözüm üretme yolunda uğraş vermiştir ve vermektedirler. Bu noktada sorunun çözüm aşamasında ciddi başarılara imza atmış bir insanı, Anton S. Makarenko’yu, Gorki Topluluğu’nu ve eğitim metotlarının bazılarını incelemekte fayda var.

Metotların Ortaya Çıkışı

Pedagoji alanında uzman olan Makarenko, ilkokul öğretmenliği ve okul müdürlüğü yaparken, 1920 yılı Eylül ayında, suçlu, başıboş ve kimsesiz çocukları yaşama kazandırmak adına bir topluluk kurar. Düşündüğü eğitim ilkelerini, pratiğe dökme fırsatında bulunduğu bu topluluğa “Gorki Topluluğu” adını verir. Zaman içerisinde büyük çapta başarı elde eden Makarenko, uygulamaları ile pedagoji bilimine yeni bakış açıları kazandırmıştır.

Topluluk Adı Seçimi

Makarenko, zamanla çocukların Maksim Gorki’ye olan yoğun ilgisini fark eder. Topluluk üyeleri, geçmişte varoş mahallelerde yaşamış, ağır, sanayi işlerinde çalışmış, hırsızlık ve gasp başta olmak üzere çeşitli suçlardan hüküm giymiş çocuklardır. Ekim Devrimi öncesindeki sınıfsal yapısından kaynaklı ezilmişlik psikolojisine sahiplerdir. Kendileri ile benzer bir hayat öyküsüne sahip Maksim Gorki’nin kitapları, onlara terapi işlevi görüyor, bu yaşanmışlıklardan ardından dönemin en sayılı yazarlarından birisi olması onlara büyük bir umut ışığı oluyordu. Makarenko bu etkiyi göz önünde bulundurarak çocukları suçluluk psikolojisine iten “Çocuk Suçlular Kolonisi” ismini değiştirip, onları motive edecek bir isim olan Gorki Topluluğu adını vermiştir. Gorki de topluluğun faaliyetlerini yakından takip etmekteydi. Makarenko ve çocuklar devamlı olarak Gorki ile mektuplaşmaktaydılar. 1928 yılında topluluğu ziyaret etmiş ve bir süre kalmıştır. Makarenko yıllar sonra o günlerin hayatının en güzel günleri olduğunu dile getirmiştir.

Eğitim İlkelerinin Temelleri

Makarenko eğitmen ve eğitilenin olduğu ikili geleneksel eğitim metodunu tamamen reddetmiştir. Öğrencinin etken değil edilgen konumda olması için çabalamıştır. Çocukların geçmişini geride bırakmasını ve gelecek hayatlarına olumlu bakması yönünde uygulamaları olmuştur. Örneğin topluluğa katılan suçlu çocukların, neden dolayı geldiğinin bilinmesi, Makarenko ve bütün eğitimciler dahil olmak üzere bütün topluluğa yasaklanmıştır. Topluluk içerisinde işlenen bir suçta geleneksel cezalandırma metotlarının aksine hiçbir şekilde suç işleyen çocuğa dönük sert ve ağır bir yaptırımda bulunulmamış, sorunlar bütünüyle ele alınıp Makarenko’nun eğitim metotlarıyla, alternatif yöntemleriyle çözülmüştür.

Topluluk İşleyişi

Topluluk, okul eğitimi ve üyelerin öncülüğünde gelişen kolektif üretim çalışmaları ile işliyordu. Topluluk içerisinde yaşam, çocukların içerisinde, diğer herkes ile eşit haklara sahip aktif bir üye bilincini kazanması üzere tasarlanmıştı. Üretim faaliyetleri birçok alanda yürümekteydi. Elde edilen kazanç ile topluluk şartlarının daha iyileşmesi için harcanıyordu. Faaliyetlerde farklı yaşanmışlıklardan gelen çocuklar, bencilliklerini ve zaaflarını bir kenara bırakıp, topluluğun çıkarlarını düşünen bireyler haline geliyorlardı. Makarenko buna “bireyin toplumsallaşması” diyordu.

Çalışmaların Sonuçları

Gorki Topluluğu, yüzlerle başlayıp yıllar binlerce çocuğu hayata kazandırdı. Halkın büyük ilgisine ve sevgisine sahip olan Makarenko 1928 yılında eski öğrencilerinin desteği ile yeni bir eğitim topluluğu olan Zerjinsji Eğitim Topluluğu’nu kurdu. 7 yıl burada çalışıp, ardından bu tür okullarda çalışmaya devam etti. Pedagoji alanında akademik yazılar yazmayı sürdürdü. 1939 yılında geçirdiği kalp krizi sonucu hayata gözlerini yumdu. Geride umutsuzluktan aydınlığa yol alan on binlerce çocuk ve halkı için onurlu bir gelecek bıraktı.