Köy Enstitüleri Kuruluşu ve Tarihi

Köy Enstitüleri 1940 yılında, köy kalkınması tarım, sağlık ve eğitimde köy halkına destek ve bilgi vermek amacıyla dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ve İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç öncülüğünde kurulmuştur.

Köy Enstitülerinin Kuruluş Süreci

Hasan Ali Yücel kendisinden önce köy eğitimi için verilen hizmeti yeterli bulmamıştır. Bu sorunu çözmek için 17 Nisan 1940’da ”ziraat işlerine elverişli alanlarda, köy öğretmeni ve köyde ihtiyaç olan diğer meslek üyelerini yetiştirmek” için meclise bir tasarı sunmuştur. Bu tasarı mecliste büyük tartışmalara yol açmış ancak 148 red otuna karşılık 278 oyla kabul edilmiştir.

Köy Enstitülerinden önce aynı amaçla Saffet Alkan öncülüğünde Köy Eğitmenleri Projesi kurulmuştur. Bu projede askerliğini çavuş veya onbaşı olarak yapmış olan gençlere köyün kalkınması için 6 aylık bir eğitim veriliyordu. Bundan dolayı Köy Enstitülerine geçiş kolay olmuştur. Hasan Ali Yücel kendinden önceki bu projeyi başarılı bulmuş ve şunları söylemiştir. ”Köyden yetişmiş, köy kalkınmasının hayati ehemmiyetini içinden duymuş, çalışkan ve müteşebbis gençlerin köy çocuklarını ve köy halkını yetiştirmek için gerekli olan bilgiler ve teknik vasıtalar ile donatılmıştır.” demiştir. Hasan Ali Yücel, Köy Enstitüleri projesinde yer alacak öğrencilerin köyde doğup büyümüş, köy hayatının zorlu yaşam koşullarını bilen kişilerden seçilmesini en önemli koşul olarak belirtmiştir.

Bu eğitimin amacı, köy toplumunun teknik ilerlemesi, ekonomik yönden gelişmesi, kültürel yönden modernleşmesini sağlamaktır. Bu tasarı mecliste, toplum içinde ikinci bir sınıf oluşturulacağı ve köy halkının aşağılanacağını belirterek tartışmalara yol açmıştır. Ancak Hasan Ali Yücel; bu tasarının toplumda bir ayrıcalık yaratmayacağını, herkesin eşit eğitim alması amacıyla yapılacağını açıklamıştır. Başka bir tartışma olan ”Enstitü” kelimesidir. Hasan Ali Yücel Bunu şu şekilde açıklamıştır; bu kuruluşların amacının sadece okuma yazma olmadığını, içerisinde marangozluk, demircilik, tarım gibi alanlarda teknik bilgilerinde verileceğinden dolayı ”okul” yerine ”enstitü” isminin daha uygun olacağını söylemiştir.

Köy Eğitmenleri projesi ile kurulmuş olan, Çiftçiler, Gölköy, Kızılçullu, Kepirtepe Köy Öğretmenleri okulları bu proje kapsamında Köy Enstitü Projesine eklenmiştir. 1940’dan sonra ise İzmit-Adapazarı, Antalya-Aksu, Balıkesir-Savaştepe, Isparta-Gönen, Kayseri-Pazarören dahil 21 Köy Enstitüsü kurulmuştur.

Köy Enstitüleri Niye Kuruldu?

Kurulan bu enstitüler, köy eğitmeni ve köye faydalı olacak meslek erbabı ve bireyler yetiştirmek amacıyla kuruldu. Öğretim süreleri en az 5 yıl olan Enstitülere, ilköğretimi bitirmiş köy çocuklarından seçilmiştir. Yücel, Enstitüden yetişecek öğretmenlerin, köy halkına yön gösterici olabilmelerini, genel kültür, meslek bilgileri ve pratik bilgiler ile köy kalkınmasında öncü olabilecekleri görüşündedir.

Enstitülerde görev alan öğretmenler, devletin çok az bir yardımı şile kendi barınaklarını kurmuş, dersliklerini ve diğer gereksinimleri kendi çabaları ile bu görevi ne kadar benimsediği görülmektedir. 19 Haziran 1942’de Köy Okulları ve Enstitüleri Teşkilatlandırma Kanununu meclise sunmuş ve konuşmasında, 2 sene içerisinde okulda 9 bin öğrenciye eğitim verdiklerini söylemiştir. Bu öğrencilerin kendi yatakhanelerini, dersliklerini inşa ettiklerini söylemiş ve 10 yıl içerisinde 50 binlik bir eğitim vermek olduğunu söylemiştir.

Köy Enstitülerinin Kapanışı

1946 yılında kurulan Demokrat Parti muhalefeti ve çok partili hayata geçiş bu Enstitülerin sonunu getirmiştir. Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Partiye karşı oy kaybetmemek için DP’nin Köy Enstitülerine karşı yapmış olduğu eleştirileri ”Köy Enstitülerinde düzenleme iyileştirme” adı altında düzenleme çalışmıştır. Daha sonra iktidara gelen DP kendi politik amaçlarına ters düştüğü için Köy Enstitülerinde değişiklilik yapmış ve daha sonra kapatmıştır. Bu olaylar sonrası Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç görevden ayrılmıştır.27 ocak 1954’de Köy Enstitüleri tamamen kapatılmış ve bir tasarı ile Köy Öğretmen Okulları ile birleştirilmiştir.