Özel Yetenekli Çocuğun Sosyal-Duygusal Gelişimini Desteklemek

Geniş perspektiften bakıldığında özel yetenekli çocuğun gereksinimleri diğer çocuklar ile aynıdır. Genellikle daha erken dönemde olmak üzere, aynı gelişimsel süreçlerden geçerler. Üstün zekalı – özel yetenekli çocuklar ailenin yoksulluğu, madde istismarı, alkolizm gibi olası kısıtlayıcı problemler ile karşı karşıya kalabilirler. Bazı gereksinim ve pronlemler özel yetenekli çocuklarda daha sık ortaya çıkar.

Problem Türleri:

Özel yetenekli bireylerin gereksinimlerini ortaya koymak önemlidir, çünkü çevresel ortamla etkileşim kaynaklı (aile, okul, kültürel çevre gibi) sorunlar ya da bu çocukların karakteristik özellikleri sebebiyle oluşan sorunlar ortaya çıkabilir. Çocuğun kimi bilişsel ya da kişisel durumları üstün zeka ile karakterize edilir, ve başlangıçta dikkate alınmalıdır. Bu karakteristik özellikler çocuğun güçlü yanları olabildiği gibi, bu güçlü yanlarla birleşik olarak olası problemler de olabilir. Düzensiz gelişim, akran ilişkilerinde sorunlar, gereğinden fazla özeleştiri, mükemmelliyetçilik, risk almaktan kaçınma, çokyönlülük, veya bir engel durumunun üstün zekaya eşlik etmesi gibi problemler bunlardan bazılarıdır.

Düzensiz gelişim, özellikle okul öncesi dönemde olan üstün zekalı çocuğun bilişsel becerilerin gerisinde kalan ince motor becerilerde ortaya çıkar. Zihinlerinde ne çizmek istediklerini ya da yapmak istediklerini bilirler, ancak motor becerileri bunları yapmalarına izin vermez. İçsel karışıklıklar ya da duygusal patlamalar ortaya çıkabilir.

Akran ilişkileri yönünden bakıldığında, okul öncesi dönemdeki üstün zekalı çocuklar gibi ilköğretim sınıflarındaki üstün zekalı çocuklar (özellikle üst-üstün zekalı çocuklar) nesneleri ve insanları organize etme çabasına girerler. Arayışları diğerleri üzerinde uygulamaya koyacakları tutarlı kurallar yönündedir. Karmaşık oyunlar yaratıp oyun arkadaşlarını genellikle kırıcı telkinlerle organize etmeyi denerler.

Tıpkı mükemmelliyetçilikte olduğu gibi genç özel yetenekliler etkinlikler içerisinde yer alan olası problemleri görüp, risk almaktan kaçınabilirler. Bu durum genellikle düşük başarı ile sonuçlanır.

Üstün zekaya eşlik eden engel durumunda, özellikle fiziksel engellerde duygusal ve sosyal zorluklar ortaya çıkabilir. Selebral Palsi gibi bilişsel becerilerin üst düzeyde olabileceği, ancak motor becerilerin yetersiz olduğu durumlarda potansiyelin ortaya çıkmasını güçleştirebilir. Üstün zekaya bir engelin eşlik ettiği durumdaki çocuklar, yapamayacakları fiziki becerilerine odaklanmaya eğilimlidirler.

Dış Kaynaklı Sorunlar:

Okul kültürü ve normları, başkalarının beklentileri, akran ilişkileri, depresyon, aile ilişkileri gibi sebepler dış kaynaklı sorunlar kapsamı içerisinde değerlendirilir.

Üstün zekalı çocuk, en azından bilişsel beceriler kapsamında değerlendirildiğinde akranları ile karşılaştırıldığında nadir bir çocuktur ve kendine özgü eğitsel düzenlemelere gereksinimi vardır. Ancak okullar genellikle çocukları yaşlarına göre gruplarlar. Bu durumda üstün zekalı çocuk ortalama beklentileri karşılamak ya da kurallara uymayan çocuk olmak çelişkisini yaşar.

Akran ilişkileri yönünden bakıldığı zaman, üstün zekalı çocuk için akran kimdir? Üstün zekalı çocukların ilgi alanları çok çeşitli olduğu için birden fazla akran grubuna gereksinim duyarlar. Onların üst düzey becerileri genellikle kendilerinden büyük çocuklarla arkadaşlık kurmalarına sebep olur ya da kitap okumayı akranlarıyla ilişki kurmaya tercih edebilirler. Bu durum onların sıklıkla yalnız olarak tanımlanmalarına sebep olur.

Webb, James T tarafından - ERIC Clearinghouse on Disabilities and Gifted Education Reston'da yayınlanmış olan  Nurturing Social Emotional Development of Gifted Children başlıklı makalesinin özet çevirisidir.

Mustafa Özkara

Dokuz Eylül Üniversitesi, Okul Öncesi Öğretmenliği (2015) ve Özel Eğitim Öğretmenliği (2019) mezunudur. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim alanında yüksek lisans eğitimini sürdürmekte ve Özel Eğitim Öğretmeni olarak çalışmaktadır.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.