Üstün Zekanın Okul Öncesi Dönemdeki Belirtileri

Üstün zeka ve özel yetenek durumu genellikle bireyin ilköğretim yaşamında karşılaştığı belli durumlar ya da başarılar ile doğrudan ilişkilendirilen bir durum olsa da erken çocukluk döneminde (okul öncesi dönemde) üstün zekanın bazı işaretleri vardır.

Üstün zekalı, özel yetenekli birçok birey yeterli eğitimsel-psikolojik desteği bulamadığı için gerek akademik yaşamda gerekse sosyal yaşamda birçok sorun yaşar. Bu bireylerin sağlıklı bir akademik yaşam sürmeleri hem birey hem de toplum açısından ciddi düzeyde önemlidir. Üstün zekalı bireylerin sağlıklı bir yaşam sürmeleri ise ancak bu bireylerin erken yaşta tanılanarak bu ihtiyaçlarına paralel olarak bir akademik program belirlenmesi ile mümkündür. Yapılmış olan bir çalışmada özel yetenekli bireylerin ailelerinin ancak %35’i çocuğun özel yeteneğini 3 ila 6 yaş arasında fark ettikleri belirtilmiştir. Bu veri özel yetenek konusunda ailelerin ve okul öncesi öğretmenlerinin farkındalıklarının yüksek olması gerektiğini ortaya koymaktadır. Çünkü kendisine göre biçimlendirilmemiş bir eğitim ortamında var olan özel yetenekli çocuk potansiyelini gerçekleştirememe, sosyal olarak sorunlar yaşama, dışlanma gibi birçok açıdan risk altındadır.

Üstün zekalı, özel yetenekli çocuk kimdir?

Üstün zekalı kavramı öncelikle bir çatı kavram olmakla birlikte ortaya birçok tanım koyulabilir. Bu noktada zeka gibi geniş bir kavramın nasıl algılandığı sorunsalı ortaya çıkmaktadır. “Yalnızca zrka testleri zekanın belirleyicisi midir?” ya da “Herhangi bir alanda üstün yetenek gösteren biri bu tanımlama içerisinde yer alır mı?” gibi sorular bu yazının kapsamını çokça aşmakla birlikte, ortaya geniş bir kavram koymak gerekirse, yaşıtlarına oranla bir alanda üst düzeyde başarı gösteren, kimi ölçülebilir başarı alanlarında üst %2’lik dilimde yer alan, bir uzman tarafından tanılanmış, özel eğitimsel düzenlemelere gereksinim duyan birey olarak tanımlanabilir. Üstün zekalı bireylerin bilişsel, yaratıcı, sanatsal, liderlik, ya da dil, matematik, bilim gibi akademik alanların birinde yüksek düzeyde başarı göstermeleri esas alınır.

Üstün Zekanın Erken Çocukluk Dönemi Belirtileri

Üstte belirtilmiş olduğu üzere üstün zekalı bireyin erken tanılanması çocuğun ihtiyaçlarının karşılanması, başarılı ve üretken bir birey olarak yaşamını sürdürmesi için erken tanılanması ve buna yönelik düzenlenmeler yapılması önem taşır. Üstün zeka/özel yeteneğin erken çocukluk dönemindeki işaretlerine bakıldığı zaman kimi noktalar önplandadır: (Early Signs of Giftedness
Linda Silverman, Ph.D)

• Bebeklik döneminde beklenmeyen ölçüde uyanık olma
• Bebeklik döneminde uzun dikkat süresi
• Bebeklikte akranlarına oranla daha az uykuya ihtiyaç duyma
• Ebeveynlerini akranlarından önce tanıma, onlara tepki verme, gülümseme
• Gelişimsel görevleri tamamlamada akranlarından ileride olma
• Yüksek hareketlilik
• Sıradışı hafıza
• Yüksek gözlem yeteneği
• Kitaplara sıradışı ilgi
• Kavram ve durumları genelleme kabiliyeti
• 2 yaş civarında harflere ilgi, harfleri tanıma
• Karmaşık-derin sorular sorma
• Zaman, saat, takvim kavramlarına erken ilgi
• Hayali arkadaşa sahip olma